طراحی فضای شهری، مداخله ای در سیستم پیچیده شهر با تأکید بر بعد هندسی فراکتال در منظر شهری

توسعه دانش و پیشرفت تکنولوژی، تأثیرات بسیاری بر شیوه زندگی انسان گذارده و باعث شکل گیری دیدگاه ها و روش های جدیدی در علوم مختلف از جمله معماری و شهرسازی گردید. یکی از این دیدگاه ها تئوری پیچیدگی و آشوب در مسائل شهرسازی بود. در گذشته شهرها به صورت مجموعه ای از عوامل، به صورت ارگانیک شکل گرفته و این عکس العمل بین خود اجزاء بود که عملکرد شهر را شکل داده و مسائل و مشکلات را رفع می نمود. امروزه با گسترده تر شدن شهر و تغییرشکل نیازهای انسان، شهر ها نیز به عنوان تجسم کالبدی نیازهای انسان پیچیده تر شدند. از این دیدگاه، شهرها و مناطق شهری را دیگر به عنوان یک سری واحدهای ادغام شده با یک محدوده و فعالیت مشخص نمی توان در نظر گرفت. این پژوهش با بیان مبانی و مفاهیم تئوری پیچیدگی به بررسی شهر به عنوان یک سیستم پیچیده پرداخته، که دارای نظمی پنهان بوده و مداخله عوامل جدید در فرآیند شکل گیری آن، موجب اختلالات و نارسایی های در قسمت های مختلف گشته است. حال به منظور رفع این نارسایی ها، نیاز به واسطه های ناظمی می باشد که با شناخت عوامل و ابعاد پیچیده شهر، دست به ایجاد تغییرات مناسب زده و کل این اجزاء را در راستای این تغییرات هدایت و کنترل کنند. در ادامه، پژوهش به تبیین چگونگی طراحی مطلوب فضای شهری در سیستم پیچیده شهر پرداخته و طراحی شهری را به عنوان یک ناظم در مقیاس خرد و اجرایی که می تواند نقش بسزایی در رفع این نابسامانی ها ایجاد کند معرفی نموده است. از جمله وظایف طراح شهری ارتقاء کیفیت و مطلوبیت فضای شهری می باشد که منظر شهر به عنوان واقعیت عینی و ملموس شهر می تواند زمینه این تغییرات گردد. منظر شهر به عنوان نمود کالبد شهر در یک سیستم پیچیده می بایست دارای ویژگی ها و خصوصیات ساختارهای پیچیده باشد. یکی از این خصوصیات فراکتالی بودن هندسه این ساختارها است، که ابزاری جهت تعیین میزان پیچیدگی و مطلوبیت آن می باشد. هندسه فراکتال به عنوان ابزاری برای تجزیه تحلیل شاخصه های بصری یک مکان و کمی سازی کیفیت های موجود در فرآیند تحلیل مورد استفاده قرار گرفته است. در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، به بررسی سه نمونه بازار اصفهان و خیابان چهارباغ عباسی به عنوان ساختار اصلی شهر اصفهان و خیابان الفت به عنوان محور اصلی شهر جدید بهارستان پرداخته شده است. سپس با توجه به رویکرد ویژگی های ساختار ارگانیک بازار، خصوصیات بالفعل و بالقوه موجود در منظر آن، با دو نمونه دیگر مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفت و در نهایت با استفاده از نتایج بدست آمده از تحلیل هندسی بدنه های بازار، چهارچوب و الگوهای بصری برای طراحی های جدید و یا ساماندهی بدنه ها ارائه گردید.